عمارت هشت بهشت در اصفهان

عمارت هشت بهشت
عمارت هشت بهشت که اکنون در خیابان باغ گلدسته اصفهان در میان پارک شهید رجایی واقع شده است، از کـاخ‌های نفیس دوران صفویه می‌باشد. از کلیه کاخهای با صفا و کﻼه فرهنگـی‌هایی کــه در کنار چهاربــاغ در زمان صفویان احداث شده بود، فقط کاخ هشت بهشت باقی مانده است. این عمارت باشکوه که روزگاری زیبا‌ترین کاخ عالم هم نامیده می‌شد، با بنای دو طبقه‌اش و با طاقهای زیبا و تزیینات فراوان و هماهنگ، همه دست به دسـت هـم داده تا یکی از نمونه‌های درخشان معماری عصر صفویه را به نمایش بگذارند. کلیه سیاحان و جهانگردانی که از اصفهان بازدید کرده و موفق شده‌اند به درون کاخ هشت بهشت راه یابنـد آن را از بهترین بناهای دنیا نامیده‌اند. یکی از آن‌ها کاخ هشت بهشت را با عبارت فرح انگیز‌تر از مجلل‌ترین کاخهای ممالـک اروپایی توصیف کرده است.
نام هشت بهشت به معنای هشتی و یا ورودی بهشت است. این قصـــر از همـان ابتدای احداث عمـارت هشتبهشت ، هشت به هشت و هشت در بهشت نامیده می‌شد. آندره گدار باستان‌شناس و ایران‌شناس فرانسوی می‌گوید: کاخ هشت بهشت با تاﻻری که از هر سو بـاز است و با چهار عمارت کﻼه فرنگی در چهار گوشه خود هنوز هم ترکیب اصلی و مختصری از لطف و مﻼحـت روزگـاران گذشته را حفظ کرده است. شاردن سیاح فرانسوی نیز عمارت هشت بهشت را این گونه توصیف کرده است: من قول داده‌ام که در طی توصیف باغهای اطراف خیابان زیبای اصفهان شرح یکی از تاﻻرهای یکی از باغ‌ها را موسوم به باغ بلبل بدهم. این تاﻻر را عمارت بهشت می‌نامند، زیرا عمارت به معنی خانه تفریح و خوشی است و بهشت طبقه دهم آسمان را گویند که از این جهت می‌توان آن را تاﻻر فردوس نامید طول تاﻻر شصت پا و غیر منظم ساخته شده است، هفــت زاویه یا ضلع دارد که آخری از همه پهن‌تر و میانی بشکل گنبدی است که سی یا سی و پنج متر ارتفــاع آنست که روی جرز‌ها و طاق‌های قوسی شکل که عده آن‌ها برابر عده زوایا و اضﻼع است قرار دارد، تمام کف‌ها موزاییک بسـیارعالی است، دیوار‌ها و جرز‌ها دو طبقه بوده و داﻻن‌ها و غﻼم گردشهایی در اطراف آنهاست. در ایـن داﻻن هـا صـد‌ها مکان است که دلکش‌ترین و فرح انگیز‌ترین نقاط دنیا محسوب می‌شود، این روشنایی متناسب با تفریحاتی است که این امکنه ویژه آن‌ها ساخته شده است. هیچ یک از این نقاط از حیـث شکل و سـاختمان و تزیینــات و آرایـش بـه دیگری شبیه نیست، در هر جایی چیز تازه و گوناگونی است، چنان که در بعضی، بخاری هـای متنـوع و در برخـی حوض‌ها و فواره هاست که از لوله‌هایی که در داخل دیوار‌ها قرار دارد آب می‌گیرند. این تاﻻر عجیب در حقیقـت ﻻبیرنتی است زیرا انسان در قسمت فوقانی آن هر جا گم می‌شود و پله‌ها چنان مخفی است که به آسانی پیدا نمـی شوند. قسمت پایین تا ده پا از سطح زمین از سنگ یشم و نرده‌ها از چوب زرنگار و قاب‌ها و چهـارچوب هـا از نقره و جام‌ها از بلور و آلت‌ها از شیشه‌های رنگارنگ ظریف ساخته شده است. اما راجع به تزیینات نمی‌توان این اندازه شکوه وعظمت و دلربایی و فریبندگی را که در هم آمیخته است تصور کرد. میان نقاشی‌های این بنـا تصـاویر برهنه و فرح انگیز بسیار زیبا وجود دارد و در همه جا آیینه‌های بلورین در دیوار‌ها بکار رفته اسـت، در این تـاﻻر اطاقهای آیینه کاری کاملی است که اثاثه هر اطاق از باشکوه‌ترین و شهوت انگیز‌ترین نوع خود در دنیاست…
توصیف این عمارت از زبان پاسکال کست نیز وضع این عمارت اعجاب انگیز را در دوران قاجار برای ما روشن می‌کند. البته به علت تغییراتی که در دوران قاجار در این عمارت اعمال می‌شود این سیاح گمان بر این برده که این کاخ در دوران قاجار احداث گردیده است، ولی قطعا این طور نبوده است. وی که در زمان سلطنت محمد شاه قاجار از هشت بهشت دیدن کرده و تصویرهای زیبایی از قسمت‌های مختلف آن تهیه کرده، در آلبوم مصـور خود دربارة این قصر نوشته است که: عمارتی که هشت بهشت یا هشت در بهشـت نـام دارد، بوسـیله فتحعلـی شــاه فعلـی در محوطه کاخهای دوره صفویه ساخته شده است و به منزله قصر تابستانی محسوب می‌شده که هشت نفر از محبوبـه‌های شاه در آن سکونت داشته‌اند و هر یک از آن‌ها اقامتگاه جداگانه‌ای در اختیار داشته‌اند. به این ترتیب که چهار نفر از آن‌ها در طبقه همکف و چهار نفر دیگر در طبقه اول بنا می‌زیسته‌اند. این عمارت ۳۰ متر طول و ۳۵/۲۶ متر عرض دارد و از سطح مجاور باغ آن ٢ متر بلند‌تر است و بوسیله دو پلکان ده پله‌ای که متصل به نماهـای شرقی و غربـی قصر هستند داخل آن می‌شوند. پس از آن ایوانی با دو ستون چوبی بلند وجود دارد که با مدخل‌هایی به سرســرای مرکزی ارتباط پیدا می‌کند. طاق این سرسرا به یک نورگیر گنبدی شکل که هشت پنجره چوبی دارد ختـم مـی شـود. در وسط سرسرا حوضی هشت ضلعی موجود است که قطر آن ۳۰/٣ متر است و فـواره دارد. درهای اطراف ایـن سرسرا به اطاق‌های هشت ضلعی راه می‌یابد که برای پذیرایی از زن‌ها اختصاص دارد. ایوان اصلی به سوی شــمال قصر بوده و هشت ضلعی است که دارای دوستون بلند از چوب سرو است و در وسط آن حوضی بـه طول ۸۰/٢ و عرض ۳۰/٢ ساخته شده که فواره دارد. سقف این ایوان دارای تزیینات زیاد است و دیوارهای داخلی قصر هم با نقاشی و طﻼکاری و اشکال پرندگان مختلف و گلهای رنگارنگ و شیشه کاری‌ها و آیینه کاری‌ها تزیین شده، در ایـن سرسرا دو تابلو نقاشی بزرگ دیده می‌شود که فتح علی شاه را بر روی تخت نشان می‌دهد ودر اطراف او چند نفر از فرزندانش قرار گرفته‌اند. تمام این عمارت بروی زیربنایی قرار گرفته که پایه بنا محسوب می‌شود و از مرمرهای زیبای تبریز ساخته شده، هیچ چیزی زیبا‌تر از این اثری که نمای مجموعه این عمارت در انسان مـی گذارد وجود ندارد. اطراف عمارت در قسمت خارجی آن با سنگهای سخت پوشیده شده و در وسـط ایـن قسـمت سنگفرش آبروی کوچکی تعبیه شده که اضافه آب‌های حوض‌های داخل و خارج عمارت در آن جریان پیدا می‌کنــد. از ایـن مجرای آب، آب‌ها بداخل دو آب نمای بزرگ به عرض ٨ متر و طول ۵۰ متر که در مقابل ایوانهای غربی و شـرقی عمارت قرار دارند فرومی ریزد، محوطه کاخ با چنارهای بلند محصور شده و باغچه‌های گل آن را آرایش می‌دهند، این گل‌ها بیشتر از نوع گل رز و یاسمن است، خیابان شمالی کاخ به قصر چهل ستون مربوط می‌شود و خیابان غربی با سردر بزرگی به خیابان چهار باغ اتصال می‌یابد. سایر خیابان‌های کاخ به باغ‌های میوه منتهی می‌شوند.
گوست سیاحى که در زمان فتحعلى شاه قاجار به ایران آمده و اصفهان را دیده توصیفاتی از معماری این بنـا دارد: این عمارت در وسط باغ به اندازه دو متر از سطح زمین بلند‌تر و ۳۰ متر طول ۳۵/۲۶ متر عرض دارد اطاق هـاى
این عمارت تمامى منقش و گچبرى و در‌هایش خاتم سازى و زیبا می‌باشد. تاﻻر وسط گنبدى شکل است کـه از یک نوع پنجره ساختمان گردیده و در گنبد آن هشت پنجره بطور مساوى به اطراف قرار دارد که از چوب ساخته‌اند و در وسط این تاﻻر حوضى هشت ضلعى به قطر ۳۰/٣ متر از مرمر عالى ساخته شده و به حوض مروارید معروف است و طورى حجارى شده که وقتى آب از سوراخ‌هایش خارج می‌شود چون دانه مروارید می‌باشـد پلکان هاى این عمارت طورى بنا شده که از هر طرف به عمارت فوقانى و تحتانى عبور و مرور می‌شود، داراى غﻼم گردش‌ها و باﻻخانه هاى زیادى است. درختان کهن و چنارهاى مرتبى دارد و قسمتى از آب جوى شاه از برابر عمارت باﻻئى داخل این باغ می‌شود… در و دیوار‌ها، ازاره‌ها، هﻼلی‌ها، گنبد‌ها و باﻻخره تمام این عمارت سرتاپا از طـﻼ تزییـن یافته و اشکال و تصاویر گوناگون پرندگان و گل‌ها و غیره بر زیبائى قصر افزوده است. داراى تابلوهـاى منقش و زیبا است که جلب توجه می‌نماید. از سلطنت شاه عباس اول تا پایان سلطنت شاه طهماسب دوم مدت یک قرن و نیم، اصفهان پایتخت شاه عبـاس و جانشینان او بود. در این دوره طوﻻنی نکته‌ای که جلب توجه می‌کند، عﻼقه عموم پادشاهان این سلسـله، اعـم از قوی یا ضعیف و ﻻیق یا بی‌کفایت، به امر عمران و آبادی و ایجاد بناهای جدید و افزودن آن بر ساختمانهای پیشین است و در این کار نوعی رقابت و کوشش بیشتر در بوجود آوردن آثاری دلپذیر‌تر و دل انگیز‌تر مشـاهده می‌شـود. پس از شاه عباس دوم که در اداره امور مملکتی، عمران و آبادی و تﻼش در ایجاد بناهای باشکوه، ادامه دهنده راه شاه عباس کبیر به شمار می‌رفت، سلطنت به فرزندش صفامیرزا رسید که پس از جلوس به تخت سلطنت شـاه سلیمان نامیده شد. وی از ۱۰۷۷ هجری تا ۱۱۰۶ هجری بر تخت سلطنت نشست و بیشتر عمرخود را در حرمسـرا با زنان وخواجه سرایان بسر برد. وی که بدون تربیت و تحصیل بار آمده بود، از پادشاهان بسـیار ضـعیف النفـس و عیاش سلسله صفوی به شمار می‌رود و پیوسته مصاحبت با زنان و خواجه سرایان و مشاوره با آن‌ها را، بر اداره امـور مملکت از راه مشورت با رجال بصیر ترجیح می‌داد و اگر هم نظم و ترتیبی در اداره امور کشور در زمان او مشاهده شده از آن جهت بود که وزارت او را مردانی خوش نام و با تدبیر و کیاست مانند شیخ علیخان زنگنـه به عهده داشتند. در تمام این دوره سلطنتِ تقریباً بیست و نه ساله او، واقعه خـارجی مهمی بـرای ایـران روی نـداد و دوره پادشاهی او به فراغت و امن وآسایش گذشت و به همین جهت روابط تجارتی ایران با کشورهای خـارجی در عهـد او رو به ازدیاد گذاشت. به فرمان او شخصیت‌های دربار وی در شهرهای مختلف ایران و از آن جمله اصـفهان، پایتخت صفوی، ابنیه و آثاری ساختند که مهم‌ترین آن‌ها کاخ هشتبهشت است. باغ وسیعی که عمارت هشت بهشت در آن واقع شده، جزیی از بـاغ بـزرگ نقش جهان بوده اسـت که شـاه اسماعیل اول آن را احداث کرده بود و در زمان جانشینان او به خصوص شاه عباس اول به قطعـات کوچکتری تقسیم شد. عمارت هشت بهشت که روزگاری از زیبا‌ترین کاخ‌های صفوی بود، در سال ۱۰۸۰ هجری که مقارن با سومین سال سلطنت شاه سلیمان صفوی بود، در نزدیکی باغ بلبل ساخته شد. البته با نگاه به کتاب اسناد مصور اروپاییان از ایران تألیف دکتر غﻼمعلی همایون و با توجه بـه اظهـار نظـر ژوزف گرلو که در سال ۱۶۶۵ یا ۱۶۶۶ میلادی از هشت بهشت دیدن کرده و طرحی تهیه نموده است، می‌توان این نظــر را قابل قبول دانست که ساختمان کاخ هشت بهشت اصفهان در اواخر سلطنت شاه عباس دوم شروع شده و در سلطنت شاه سلیمان به اتمام رسیده است.
در اواخر دوران قاجار این عمارت به مالکیت خصوصی اشخاص درآمد و از زیورهای نفیس و گرانبهای دوره صفویه عاری گردید، به طوری که امروز از آن همه شکوه و فریبندگی داخل کاخ و آب نما‌ها و جوی‌های آب روان و درختان چنار تناور و گل‌های یاس سفید و سرخ که در حاشیه خیابان‌های آن روییده بودند اثری بر جـای نمانـده است. اما با همه دخل و تصرفات زیبایی صفوی این بنا برجای مانده است. چنان کـه آنـدره گـدار باسـتان شـناس و ایران‌شناس فرانسوی می‌گوید: متأسفانه امروز از نرده‌های چوب زرنگار و قابهـا و جـام هـای بلور و آلت هـای شیشهای رنگارنگ ظریف اثری بر جای نمانده است، چرا کـه در دوره هـای بعـد از صفویه و بخصوص در عصـر قاجاریان تغییرات بسیاری در آن داده شد. این تغییرات به حدی است که برخی از سیاحان آن را از دوران قاجار بـه حساب آورده‌اند. برای نمونه می‌رسید علی جناب به ایجاد مدرسه همایونی اشاره می‌کند که به دستور ظل السطان، حکمران قاجـار اصفهان، در سال ۱۳۰۰ در محل کاخ هشت بهشت تأسیس شده و ریاست آن به علی خان ناظم العلوم سپرده شـده بود، اگرچه این مدرسه دو سال بیشتر دوام نیاورد. در دوره ناصرالدین شاه باغ و عمارت هشت بهشت از طرف شاه قاجار به بانو عظمی افتخار الدوله واگذار شده بود، مشروط بر اینکه وضع و هیات آنرا تغییر نداده و حریم آنرا تا خیابان چهار باغ در کمال نظافـت و آراسـتگی نگاهداری کند. پس از فوت بانوی مزبور باغ و قصر هشت بهشت در تصرف وراث او باقی ماند که در ایـن مدت تغییرات کلی در وضع باغ و قصر هشتبهشت به وسیله متصرفین بنا داده شده و تزیینات نقاشی و طﻼ کاری و آیینه کاری آن در زیر قشری از گچ با تزیینات گچی مستور شده بود. از تاریخ ۱۵ شهریورماه ۱۳۴۳ کـه بـاقی مانـده باغ هشت بهشت و برجای مانده‌های قصر آن، رسماً به وزارت فرهنگ وهنر واگذار شـد، تعمـیرات اساسـی آن بوسیله اداره باستان‌شناسی شروع گردید واز آن تاریخ این تعمیرات ادامه پیدا کرد تا هیاتی از متخصصین ایرانی و ایتالیایی و استاد کاران مجرب ایرانی مشغول خارج کردن تزیینات عصر صفوی از زیر قشر گچ دوران قاجار شـدند و عمـارت هشتبهشت احیاء شد. آنچه بر ما معلوم است این است که عمارت رویایی هشت بهشت تا اوایل قرن چهاردهم به وضع اصیل زمان صفویه بوده و نقصى در آن راه نیافته و تغییراتى که در آن رخ داده در قرن چهاردهم هجرى انجام شده است. این عمارت دو متر باﻻ‌تر از سطح زمین نشسته و دارای دو طبقه است. پله‌ها طوری طراحی شده‌اند که از هرطـرف می‌توان به عمارت فوقانی و تحتانی رفت و آمد کرد. ارتباط دو طبقه از طریق دو دستگاه راه پله انجام می‌گیرد.
این عمارت، هشت ضلعی است و چهارنمای اصلی دارد که با همه شباهت‌ها هیچ یک مانند دیگری نیست. به نظـر می‌رسد نمای شمالی، نمای اصلی است حال اینکه وجود استخر در ضلع شرقی نیز مـی توانـد تعیین کننـده نمـای اصلی باشد. در وسط ساختمان فضای اصلی و مرکزی قرار دارد که در پﻼن بصورت هشت ضلعی اسـت. بخـش مرکزی کاخ به صورت چهار صفه ساخته شده و ایوان اصلی آن رو به شمال است. سقفی که بر فراز این بنای چهار صفه استوار است، پوشیده از مقرنس‌های گچی چشم نواز و خوش طرح است.
اتاق‌های طبقه اول در چهار گوشه عمارت تزییناتی از گچبری و نقاشی دارند. در طبقه دوم عمارت نیز مجموعه‌ای از رواق‌ها، اتاق‌ها، طاق هـا و پنجره‌ها بر زیبایی آن می‌افزایند. این طبقه به راهرو‌ها و اتاق‌های متعددی تقسیم شده که هر یـک تزیینات خاصـی دارند. در برخی حوض آب و در برخی دیگر بخاری‌های دیواری تعبیه شده‌اند. دیوار‌ها را نـیز آینـه‌های فراوان پوشانده است. تمام کف‌های کاخ با موزاییک‌های بسیار عالی پوشانده شده و داﻻن‌ها و غﻼم گردش‌های بسیار زیبـا و هماهنگ، آن‌ها را احاطه کردهاند. آنچه در این عمارت حایز اهمیت است، ارتباطی است که میان فضا‌ها و قسمت‌های مختلف آن پدید آمده است. این ارتباط باعث شده تا عمارت در عین تنوع و گوناگونی و تعدد فضا از وحدت و یکپارچگی قابل توجهی برخـوردارشود. از جمله دیگر خصوصیات منحصر بفرد این عمارت، حوض مروارید و آبشار ایوان جنوبی است که آب آن از حوض فوقانی تأمین می‌شده است و امروزه از آن به جز در متون تاریخی و سفرنامه‌ها، شرحی وجود ندارد. تزیینات عمارت در دوران صفویه به حدی باشـکوه و هنرمندانـه بـوده که سیاحان بسـیاری زبـان به تحسـین آن گشوده‌اند. از تزیینات جالب توجه این قصر، کاشیکاری‌هایی از انواع حیواناتِ پرنـده و درنـده و خزنـده اسـت کـه نماهای خارجی عمارت هشت بهشت را آراستهاند. کلیه سطوح ایوان‌ها، هشتی مرکزی، اتاق‌ها و راهرو‌ها با سبکهای متنوع تزیین شده انـد. اتاقهای طبقـه اول در چهار گوشه عمارت، تزییناتی از گچبری و نقاشی دارند. در طبقه دوم مجموعه‌ای از رواق‌ها و اتاقهـا با در و پنجره‌های خاتمکاری شده، نمایان است. ساختمان دو طبقه کاخ داراى شاه نشین و غﻼم گردش هاى زیبایی است که با نقـوش گونـاگون طﻼیـى و تزیینـات جالب و همچنین پشت بغل هاى کاشى بى نظیر با نقوشِ وحوش و طیور و آیینه کارى بسیار ممتاز تزیین یافته‌اند. در ‌‌نهایت باید گفت که علت شهرت عمارت هشت بهشت به خـاطر به کاربردن سـنگ هاى مرمـر عـالى و داشـتن طاق هاى مقرنس کارى و نقاشى بوده است.
تزیینات کاخ هشت گوشه هشت بهشت که نشانه سبک معماری اواخـر دوره صفوی است، بعد‌ها به فراوانی مورد تقلید قرار گرفت. یکی دیگر از سیاحان مشهور اروپایی که در دوران صفویه از اصفهان دیدن کرده اسـت، انگلـبرت کمپفر سـیاح آلمانی است که در هیات تجاری از طرف شارل یازدهم پادشاه سوئد در سال ۱۶۸۳ میلادی برابر با ۱۰۹۳  هجری به ایران اعزام شده بود. کمپفر از سال ۱۰۹۶ هجری مدت دو سال در پایتخــت ایران توقف نموده و در ایـن مـدت فرصت یافته بود که شهر اصفهان و بطور کلی مسائل مربوط به ایران را مطالعه نماید. وی که در دربار شــاه سلیمان بوده است، شرحی درباره محوطه اطراف عمارت هشت بهشت داشته است:… دربارة این کاخ می‌گویم آن هم برای اینکه فقط به ذکر اهم مطالب دربارة آن اکتفا کرده باشیم که در وسط یک میدان عریض باز که با تخت سـنگ‌های چهار گوش فرش شده قرار دارد. در فواصل معین یک ردیف نیمکت مرمری و همچنین یک جـوی آب در دور آن تعبیه شده است، از همة اطراف حاشیة باغ پیاده روهایی که دور آن‌ها را نرده هـای زیبـایی گـذارده انـد و در هر دو طرف آن‌ها چنار کاشته‌اند به طرف کاخ کشیده شده است، در داخل، سلسله خیابان هـایی که از طـرف شمال به جنوب کشیده شده است، با باغچه‌هایی دلربا قطع می‌شود، در حالی که ردیف‌های شرقی ـ غربی، آبی را کـه در چهارباغ در زیرزمین گرفته می‌شود به باغ هدایت می‌کند، این آب به کار پر کردن استخر می‌خـورد کـه یازده قـدم عرض دارد و از سنگهای چهارگوش ساخته شده است و مرغابی‌ها و قو‌ها بر سطح این استخر شناورند…  مادام دیوﻻفوآ سیاح فرانسوی که در سال ١٨٨١ میلادی ۱۲۹۸ هجری قمری به ایران مسافرت کرده و مـدتی در اصفهان به سر برده است در سفرنامة خود در باره عمارت و باغ هشت بهشت و مدرسه‌ای که در این قصر دایر بوده است چنین می‌نویسد: موقع رفتن از چهلستون به کاخ هشت بهشت باید کنار حوضی عبور کرد که در میان دو بـاغ واقع است، این باغ‌ها سلیقه وذوق ایرانی را به خوبی نشان می‌دهد، نه بـه پارکهـای انگلیسـی که از باغچه‌های چمنزار و تپه‌های گل و درختان نشاط آور آراسته شده شباهتی دارند و نه به باغ‌های فرانسه قرن هفدهم که کملا بی‌نظم و تأثر آور بودند.
این باغ‌ها دارای درختان چنار بسیار بلندی هستند که شاخه‌های آن‌ها را تـا رأس تراشـیده‌اند و زمین هم به منزله مزرعه وسیعی است که در آن گلهای فشرده و درهم به طور بی‌نظمی کاشته‌اند و ابداً نظم و ترتیب و مرغوبی جنس و رنگ در آن‌ها مراعات نشده است، اگرچه ازنزدیک منظره عجیب و بدنمایی دارنـد ولی باید اعتراف کنم که از دور مخصوصاً در آفتاب بسیار خوش نما و جالب توجه هستند و هـر گلی بیشـ‌تر از پروانـه‌های قشنگ که آنرا با بالهای ظریف خود نوازش می‌دهند جلوه‌گری می‌کننـد. در آن طرف حـوض، کاخ هشـت ضلعی هشت بهشت واقع شده که مرکب از یک سالن بزرگ مرکزی و چهار رواق و چهار دستگاه عمارت است و به وسیله پله‌ها و گالری‌هایی که در روی رواق‌ها ساخته شده با هم ارتباط دارند، در روی دیواری که در نزدیکی رواق است دو تابلوی بزرگ دیده می‌شود که در یکی از آن‌ها صورت فتح علی شاه با پسرانش ترسیم شده ودر تابلو دیگر او را در حالی که مشغول شکار حیوانات وحشی است نشان می‌دهد شاه در روی اسب خم شده و نیزه‌ای در دهان حیوان درنده و مهیبی فرو برده است که معلوم نیست شیر است یا پلنگ، گویا نقاش بیشـ‌تر در ایـن فکر بوده کــه هیکل سلحشورشاه را خوب نمایش دهد و از ترسیم شکل دقیق حیوان صرف نظر کرده است، عمارت هشت بهشت هم مانند چهل ستون خالی از سکنه است وفرش و مبلی در آن دیده نمی‌شود و از هشت نفر حوری یعـنی زنان سوگلی فتح علی شاه هم که سابقاً زینت افزای هشت بهشت بوده‌اند ابداً نام و نشان واثری نمانده است که بتوان به توصیف آن‌ها پرداخت، همین قدر معلوم است که هشت ملکه زیبا شصت سال قبل در این کندوی سلطنتی به سر می‌برده‌اند، آیا آن‌ها زیبا و ظریف بوده‌اند، گندم گون بوده‌اند یا بلوطی رنگ، بشاش بوده‌اند یـا عبوس، البته معلـوم نیست ونمی توان به کشف این اسرار مرموز موفق گردید فقط می‌توان فرض کرد که پدر فرزندانی که شماره آن‌ها از رقم ششصد تجاوز می‌کند مقصود فتحعلی شاه است ناچار در میان خیل زنان خود نمونه‌های مختلفی از زیبایی و وجاهت داشته است.
چون سرتیپ دکتر به من اطﻼع داد که اینجا مدرسه است من از او تشکر کردم زیرا که بدون اطﻼع هرگز خیال نمی‌کردم که در مدرسه‌ای هستم، نیمکت و میز و تخته سیاه و تریبون معلم و کتابخانـه در اینجا از جمله چیزهای بی‌فایده محسوب شده است. ایرانیان بزرگ و کوچک، خوشنویس یا بدنویس، شاگرد یا معلـم، همه کاغذ را به کف دست قرار داده و یا روی زانو گذارده ومی نویسند، هرگاه فرشــی روی زمین افتاده باشــد و چوب فلکی هم درکناری دیده شود می‌توان فهمید که اینجا دیوان خانه یا مکتب است.
امروزه محل این عمارت در خیابان چهارباغ عباسى در مقابل خیابان کنونى شیخ بهائى است. این بنای تـاریخی به شماره ۲۲۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است که سازمان میراث فرهنگی کشور متولـی آن می‌باشـد و همه روزه پذیرای عﻼقهمندان به فرهنگ و هنر ایران زمین است.