خانه مشروطیت در اصفهان

خانه مشروطیت
خانه مشروطیت منزل آیت الله حاج آقا نوراله نجفی است که در محله قصر منشی خیابان نشـاط کوچـه مقصود بیک واقع شده است. این مکان محل تجمع علما و آزادیخواهان اصفهان و بختیاری علیه استعمار خارجی و استبداد قاجاریه و پهلوی بوده است. این محل تاریخی سند مبارزات و تفکرات آزادیخواهانه اسلامی اصفهانیان در نیم قـرن از سده گذشته بوده است.
بازسازی و مرمت این بنا در حقیقت سمبل زنده نگه داشتن تاریخ ارزش‌ها و فداکاری‌ها و تفکرات مردمی اسـت کـه برای کرامت، استقلال، مکتب و آزادی خود از قید سلطه بیگانگان و حاکمان مستبد تلاش نموده‌اند. این اندیشه‌ها و مبارزات بخش عظیمی از تارخ منطقه مرکز و جنوب ایران را در برگرفته و قسمت اصیل و بـی بدیلی را نیز در تارخ تحولات سیاسی ایران شامل می‌شود.
اهم این موارد را می‌توان اینگونه شمرد:
١-تاسیس شرکت اسلامیه اصفهان که اندیشه خودکفایی ملی و تولید محصولات و پارچه‌های داخلی را دنبال کرده و برای اجرای اقتصاد ملی بین علمای بزرگ اصفهان و تجار وطن خواه اعتماد و هماهنگی ایجاد نموده بود.(۱۳۱۶ هجری قمری )
٢- بنای اولیه تفکر مناظره آزاد با دعات عیسوی و مبلغین مذهبی مسیحی در اینجا پی ریزی شده است و سپس به صورت مرکز سقاخانه اصفهان در محله جلفا فعالیت نموده و نظریه پـردازان مسـلمان و مسیحی به گفتگــوی آزاد مذهبی می‌پرداخته‌اند مجله الاسلام  حاصل این گفتگوهاست. (۱۳۲۱هجری قمری )
٣- مقابله با تجاوزات و تعدیات شاهزاده مستبد قاجاریه مسعود میرزا ظل السلطان و پنـاه دادن بـه مـردم ستمدیده اصفهان و اطراف آن در این محل بوده است و قسمتی از این منزل و کوچه قدیمی اطراف آن محل بسـت نشینی و تظلم خواهی مردم محسوب می‌شده است.
۴- قتل مونس السلطنه همسر ظل السلطان به دست فرزندش اکبر میرزا صارم الدوله از جنایات فجیع و غیرقابل باوری است که تاریخ این بنا در خود ثبت و ضبط نموده است. به نوشته مطبوعات عصر مشروطیت اصفهان انگــیزه این قتل، تحریک ظل السلطان و یا به نقلی تصاحب اموال مادر توسط فرزند و پناه آوردن مـونس السلطنه و بسـت نشستن در این مکان بوده است. (۱۳۲۶ هجری قمری)
۵- تجمع علما و آزادیخواهان و رجال اصفهان برای تاسیس عدالتخانه و مهاجرت علما به قم برای ملحق شــدن بـه علمای تهران برای گرفتن حکم مشروطیت. این حرکت در ‌‌نهایت منجر به سقوط استبداد سی ساله ظل السـلطان و فرار وی از اصفهان و تاسیس اولین انجمن مقدس ملی اصفهان گردید. (۱۳۲۲- ۱۳۲۳هجری قمری)
۶- با به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی توسط محمد علی شاه قاجار و تسلط حاکم ظـالم در اصـفهان بـه نـام اقبال الدوله کاشی، این محل کانون اعتراض به برقراری استبداد صغیر بوده و در ‌‌نهایت با دعوت آزادیخواهان و مشروطه خواهان مسلمان از ایل بختیاری و آمدن ضرغام السلطنه به اصفهان برای یاری مجاهدین، اقبال الدوله حاکم اصفهان فراری و اصفهان دوباره مشروطیت را در آغوش کشید این واقعه در اصفهان به همراه قیـام مـردم تبریــز بـه رهبری ستارخان و حرکت دو سپاه به تهران، حوادث مهمی را رقم زد که سرنوشـت مشـروطیت ایران را دگرگـون ساخت. (۱۳۲۶-۱۳۲۷هجری قمری)
٧- با تجاوز سپاه روس به ایران و اشغال مناطق وسیعی از نواحی مختلف کشور در جنگ بین الملل اول، این محـل شاهد قیام و حرکت ضد اشغالگری بوده و با دعوت حاج آقا نوراله از مبارزین شهری و عشایر قشقایی و بختیاری به مقابله با سپاه روس پرداخته و در ‌‌نهایت نظامیان روسی این محل را به اشـغال مسلحانه در می‌آورنـد.( ۱۳۳۴هجری قمری – مطابق با ۱۲۹۵ هجری شمسی )
٨- در حوادث بعد از پایان جنگ جهانی اول (۱۲۹۵هجری شمسی) و بازگشت مجدد حاج آقا نوراله به اصـفهان و در وقایع و کشمکش‌های شهری اواخر قاجاریه و اوایل سلطنت پهلوی، یگانه ملجا و پناه اهالی اصفهان از نقـدیات حاکمان خودسر و دولت‌های زودگذر بوده است.
٩- در زمان قدرت یافتن سردار سپه و اوایل پادشاهی او، نفوذ مدارس بیگانه و جریان‌های فرهنگی و اجتمـاعی و سیاسی خارجی در اصفهان شدت یافت، در این زمان علمای اصفهان به ریاست حاج آقـا نورالـه، تشکیلات اتحاد اسلامی اصفهان را برای مقابله با نفوذ بیگانگان و پاسداری از هویت اسلامی شــهر بـه راه انداختند. جلسـات ایــن انجمن در این محل برگزار گردیده است. (۱۳۰۵– ۱۳۰۶هجری شمسی)
١٠- با تثبیت قدرت رضاشاه پهلوی و تعدی و ظلم امرای نظامی پهلوی مردم، این خانه و کوچـه‌ها و محلات اطراف، محل قیام و تجمع مردم اصفهان گردید که در ‌‌نهایت به هجرت و قیام علمای اصفهان به قم منجر و از تمام نقاط ایران، علما و مبارزین به این حرکت تاریخی پیوستند. امام خمینی این حرکت تـاریخی را اساسی تـرین قیام روحانیت علیه سلطنت پهلوی اول نامیدند. (۱۳۰۶هجری شمسی)(۱۳۴۹۶هجری شمسی )
با شهادت آیت اله حاج آقا نوراله در قیام قم و حمل جنازه ایشان به نجف اشرف، این مکان تـا مـدت هـا محل عزاداری‌های پرشور مردمی و در حقیقت تظاهرات ضد حکومتی بوده است. با توجه به وقایع یاد شـده که خـود سرفصل تحولات بسیار دیگری نیز بوده است، بازسازی و احیای این محل تاریخی از جمله اموری بود که به لطـف خداوند متعال به انجام رسید و محل فعلی با مشخصات و مختصات معماری و ساختمانی زیر بـه همـت شهرداری اصفهان و توسط سازمان نوسازی و بهسازی آماده و تجهیز شده است:
مساحت کل زمین: ۵/۲۰۲۴ مترمربع
مساحت بخش تاریخی: ۸۸۱ مترمربع
مساحت بخش توسعه: ۶۲۸ مترمربع
بر اساس شواهد موجود و شیوه‌های معماری، بنا در دوره قاجار احداث شده و شامل دو بخش اندرونی و بیرونـی می‌باشد.
ورودی اصلی خانه در قسمت شمالی قرار داشته است. ولی در حال حاضر ورودی بنا در قسمت جنوب خانه و به حیاط بیرونی باز می‌شود. بخش بیرونی متشکل از یک جبهه و شامل یک اتاق با ارسی هفت دری زیبا و با شکوه در دو جهت، یکی به سمت حیاط جنوبی و دیگری به سمت حیاط شمالی است. دو اتاق در طرفین هفـت دری و به فاصله یک راهرو در همین جبهه قرار گرفته‌اند راهرو‌ها از حیاط اول به حیاط دوم منتهی می‌شوند. دو در نفیس از اتاق هفت دری به سمت راهرو‌ها باز می‌شوند. تزئینات گچبری و نقاشی‌های شیر و شکر اتـاق جلب توجه می‌کند. بخش اندرونی شامل چهار جبهه است که قوسهای قاجار و پنجره‌های زیبای رنگی این چهار جبهـه کاملا مشهود است. اتاق شاه نشین در شمال خانه توسط ارسی پنج لنگه به حیاط اندرونی مشـرف مـی شود و بـه وسیله پلکان قرینه در طرفین تالار می‌توان به آن دسترسی پیدا کرد. ارس این اتاق کاملا مرمت شده است و نقاشی‌های زیبای آن از شاخص‌ترین تزئینات این خانه می‌باشند. در دو جبهه غربی و شرقی شاه نشین اتاق‌های سه دری با پنجره‌های رنگی و طاقچه‌های بلند با قوس هلالی قرار گرفته‌اند.
در جبهه غربی دو اتاق که یکی با ارسی سه دری و همچنین چاه منبع خانه قرار گرفته است. در جبهه شرقی چهار اتاق و عموما به صورت سه دری قرار دارند. در طول زمان ترکیب تعدادی از اتاق‌ها دراین دو جبهه به هم خورده و از پنجره‌های الحاقی در آن استفاده شده است. ضلع جنوبی حیاط اندرونی مشتمل بر تالار هفت دری در میان و اتاق‌های سه دری در طرفین آن است. این جبهـه بین دو بخش اندرونی و بیرونی جای گرفته و توسط ارسی هفت دری به اندرونی مشرف است. تـالار بـه تزئینـات گچبری و نقاشی‌های شیر و شکر مزین است. نقاشی‌های به شیوه شیر وشکر، گچبری، بخاری گچبری شده، ارسی با شیشه‌های رنگی از تزئینات به کار رفته در این بنا می‌باشد.